Neye Yatırım Yapalım? – Olmaz Öyle Saçma Ekonomi – Dr. Hakan Özerol – B14
videosundan fısıltılanmıştır. Videoya ulaşmak için Linki kullanabilirsiniz https://www.youtube.com/watch?v=CY7CQoPhS20.
Hocam merhaba. Selam hocam. Hoş geldiniz. Merhaba Mustafa. Merhaba hocam. Hocam bugünkü konumuz yatırım. Hastasıyım ben bu lafın ya. Nasıl yatırım yapacağız hocam? Uyuz oluyorum hocam. Bir dakika Mustafa bir sıkıntı var. Yatırım nedir diye başlaması lazım. Nasıl diyeceğim? Ben kitlendim abi şu anda. Hocam hemen ben damardan gireyim mi? Bir defa yatırma olan adam zengin adamdır zaten veya kadın. Dolayısıyla görüşmek üzere. Dağılıyor muyuz?
Hakikaten şimdi toplumun büyük kesimi için yani fakirler için yatırım çok saçma bir laf. Ama gençler de bugün yatırımla ilgili. İlgili bir de abi yine bu ev sahibi kiracı meselesi gibi. Yani bir grubu odaklanıyoruz ama yani bu kadar kiracı varsa bu kadar ev sahibi var abi. Para yok ben de kredi kullanıyorum diyorsan birilerinde birikimi var, yatırımı var değil mi? Aslında öyle hani genel olarak fakir fukaraya çok, zengin çok az falan gibi bir durum hani insanları mutlu edebilir ama bu gerçek değil abi. Yani bankadan kredi alıyorsan bizi dinleyenlerin en az yarısı da öbür tarafta abi yani.
Peki ama hocam şimdi doğuya bakıyorum mesela doğunun hiçbir yatırımı yok büyük ihtimalle. Var mı doğu yatırımı? Yok. Ne yapsın bu çocukla? Hocam benim bildiğim bisiklet yatırım yapacak en azından adam. Az önce konuştuk ya hiç öyle deme. Yatırım yani. Aslında bu bizi güzel bir yere getirdi. Yatırım nedir? Yani bisiklet yatırım mıdır hocam? Abi araba almak yatırımsa bisiklet almak da bence yatırımdır ya adam. Bisiklet yatırımı. Araba olur mu kardeşim? Oldu işte ülkede. Araba alıyorsun 3 ay sonra fiyat artıyor abi. Bisiklet de artıyor yani niye olmasın ki?
5 sene önce araba yatırımı diye bir şey yoktu herkes ev alıyordu şimdi araba da meta oldu belki ileride doğucum 3 sene sonra senin şimdi aldığın bisiklet bambaşka bir fiyata elden çıkacak. Şaka bir yana yatırım nedir? Bu sefer sağ gösterip sol vurdu. Yırttı sandım bir an. Hocam o zaman tekrar söyleme izin verin. Yatırım nedir? Valla hocam şimdi burada mantık aslında daha biraz daha geriden başlıyor sanıyorum. Yani gelir var gider var. Herkesin bir geliri var bir şekilde.
Bu gelir maaş olabilir ya da ziray gelir yok telif geliri filan bizim gibi yazan çizen insanlar için. Ya da işte baba parası harçlıkla bir gelir sayılabilir. Bu gelirden sonra giderler var gelir ve gider arasındaki fark ki bunun pozitif olduğunu umut ediyoruz. Orada yatırımlıyoruz. Şimdi bu da bu negatif örneğin. Şöyle şimdi gelir var gider var demin saydığımız gibi değişik gelirlerin olabilir. Burada giderler var gelirle gider arasındaki fark aslında pozitifse bu tasarruf. Bak henüz tasarruf ettik.
Sonra bu tasarrufu bir gelir sağlayacak şekilde ya da enflasyona karşı koruyacak şekilde değerlendirdiğimizde yatırım oluyor. Yani aşamalı bir şey aslında gelir gider tasarruf sonraki aşama yatırım. Ben o zaman şeyi merak ediyorum. Türk halkının çok büyük çoğunluğunun yatırıma çok uzak olması lazım. Yani pozitife gelemediği için örneğin doğu. Şunu demek istiyorum yatırım yapabilmek için önce pozitife geçmek gerekiyor. Görüşmek üzere diyoruz o zaman. Evet ama demin söylediğim gibi aslında bu çok küçük bir azınlık gibi görünsede değil. Ha var yani diyorsun. Tabii çünkü şöyle düşün abi yani deminki doğu örneğinden adam bisiklet almak için kredi almaya bankaya gidecekse ya da benden borçlanacaksa bende para var abi. Yani birileri bunu borçlanabiliyorsa birilerinde para var yanlış mı düşünüyorum yani. Doğu bende var derken örnek ver bu kadar. Şu ilgimi çekiyor ben kendimden örnek vereyim. Son 10 yıla kadar yani 40 yaşına kadar diye düşünün. Hiç artıya geçmedim. Abi evde evde çeyrek altın vardır bak onları saymıyorsun. Vallahi hiç geçmedim. Aslında şuradan girelim doğu ne yapsın yani doğu derken doğunun pozisyonunda birisi. Abi biz özellikle genç arkadaşlarımızla böyle tasarruf tarafına geldiğinde şunu çok sorgulatırız. Yani deriz ki abi tasarruf nedir dersin adamınız herkese der ki sana abi gelirle gider arasındaki fark. Böyle bakarsan tasarruf olmaz. Olmaz. Çünkü şöyle yapma. Gelir var ya gelirin bir bölümünü tasarruf etmek planıyla başlayacaksın hayata. O 100 lirayı tasarruf ettin ya kalan bölümü biriktireceksin. Böyle tasarruf edebilirsin. Gelirim var 100 lira. Diyorum ki ben adamı abi giderlerine. Hocam yalnız böyle 100 lira gibi son derece gerçek dışı şeyler söylemeyelim. Diyelim ki 3000 lira gelirin var. Asgari ücret. Diyoruz ki 3000 lira gelirin var. Kardeşim buradan giderlerin düştükten sonra kalan bölümü tasarruf et dersek bir bölüm kalmıyor. Burada mutavlıkız. Hatta eksiye geçiyor. Onun için diyoruz ki bu 3000 liranın içinden sen her ay 300 lirayı tasarruf olarak önce bir ayır. Kalan bölümü harcamaya başla. Yani tasarruf harcadıktan sonra kalan bölüm olursa kalmıyor abi. Tasarrufun ciddi bir şey olduğunu kabullenip yani nasıl kira ödeyeceğin netse. Burada zaten 300 lira tasarruf olarak bireysel emekliliğe, bankaya, mevduata çeyrek altına yatıracak deyip köşeye at. Kalan bölümü harca çünkü insan şöyle diyor. Benim gelirim aslında 3000 lira değil 2700 lira deyip hayatta kalabiliyor. Yani 3000 lirayla yaşıyorsun ama 2700 olunca ölüyor musun abi nasıl oluyor yaşayalım anlamadım. 3000’i yaşayan 2700’e de yaşar. Aslında 3000 3000 lirayla da hayatta kalamıyorsun. Aynen. Tabii ki. Mesela her durumda yaşayamıyor olduğuna göre yine yaşayamıyor ol ve köşedeki paran olsun ki bisiklet al kardeşim. Hocam pratikte şöyle bir şey yok mu?
Kenara ayırdığımız para o kadar ufak kalıyor ki hani onun birikip bizim bir şey alacağımız bir şekilde değerlendireceğimiz bir noktaya geyene kadar yolda para bulma ihtimalimiz ve oradan zengin olma ihtimalimiz daha yüksek oluyor. Geçen borsa bölümündeki gibi değil mi? Yani 500 lira borsa yatırdım ve 2.5 milyon doların olmasını umuyorum. Hani burada sıkıntının borsada değil de beklentilerde olduğunu söylemiştik. Abi zaten şunun adını koyalım. Köşeye attığımız çok küçük parayla absürt hayallere ulaşamayacağız. Buradaki konu tasarruf etmek herkesin kendi ölçeyine tasarruf etmesi ve o kara günde köşede 3-5 kuruşunun olması ama bunun sağlamanın yolu da buradan geçiyor abi yani. Harcayayım ve kalsın dersen hepimiz şunu biliyoruz ya sen abi dedin ya şu yaşıma kadar işte birikimim yoktu ama onu geriye doğru götür zaten senin o yaştan geriye doğru 20 yıl boyunca her yıl gerilerin ilk ötü değişti arttı marttı ama hep başa baştaydın. Çünkü maaşın arttınca harcıyorsun yani. Borçtaydım yani daha çok harcıyordum. Bizim ekonomik programlarımız hep bence dinlemesin milleti. Ekibe bak yani o da parası yok öbürü bisiklet olacak öbürü de biriltisem ne olur falan yani. Hayır şimdi ilk iğer hiç tasarrufla alakası olmadığı için dizginleri el alıp benim sormam gerekiyor. Böyle yapacağımıza harcadığımızda belli olduğuna göre daha çok kazanmaya çalışsak yani daha fazla kazanabilirsek aradaki makası açıp tasarruf edebiliriz gibi geliyor. Daha yani bir fikir. Tabii abi kişisel gelişim kitabı okumuş. Sen istersen yaparsın just do it abi bu gazlı zaten millet ya hırsız ya arsız yapıyorlar her bontasını.
Peki hocam bizle pek bir yere varamayacaksınız siz bence bir anlatın yatırım nasıl yapılır. Valla hocam dediğim gibi yani burada abi sen bir gelirini al harcamaların belli harcayayım kalan böyle biriktireyim dersen biriktiremezsin. Çünkü insanların geliri arttıkça harcama kalemleri de artıyor. Şu anda ilk gelirin tam olarak iki katına çıksa süper deyip o kalan yarısını biriktirmeyecek abi. Başka kediler alacak mısın? Başka kedileri alacak işte onlara daha kaliteli mamalar alacak abi yani ithal mamalar almaya başlayacak. Bu bisiklete bakarken daha iyisine bakacak filan.
Yani dolayısıyla gelirin artınca abi senin harcamanların da artıyor. Onun için biz diyoruz ki ya bunu bir kenara bırakalım. Gerçekten tasarrufun hani böyle kalan bölüm olmadığını bunun sistemli bir şey olduğunu böyle elektrik faturası su faturası ve tasarruf edilecek 300 lira deyip baştan köşeyi koyup kalan bölümle yaşamaya çalışmak burada önemli. Bir kere bunu köşeye atmak ama tabii bu nasıl yapılır? Aslında bu da böyle ayaküstü konuşulacak birkaç konu değil. Bunun bir sistem var değil var ya yani her yaşın olduğu gibi bunun da ilimi bilimi var. Ne amaçla yaptığımızda konuşalım yani tasarruf yapıyoruz ama ucu açık. İleride aklımıza bir şey gelir vesaire anlamında. Bir bisiklet almak için başka bir şey. Bir şey almak için bir hedefimiz var bir hayalimiz var bunun için tasarruf yapıyoruz. Şimdi onun formülasyonu nedir adımları var mıdır konumuz değil mi? Elbette elbette ama kesinlikle bu hani eskilerin söylediği kefen parası mantığıyla kesinlikle köşede parası olması lazım insanlara. Yani hele ki bu ülkede. Öyle mi hocam? Evet hocam öyle çünkü yani sıkıştığımda kredi alırım da bir çıkış olmayabilir. Alamayabilirsin o gün geldiğinde kredi bil de olmayabilirsin.
Yani şu anda bankada benim kartta limitim var yok bilmem nerede bireysel kredim var diye bakıyorsun. Bu şu anki kredi bilten. Yani kredi bilten bozulduğunda bunların hiçbiri yok. Onun için herkesin köşede bir şey olması lazım. Türk halkı bunu çeyrek altınla çözmüştür. Yani ilkel görünebilir. Abi bu ne ya işte doğunun bilmem nesi falan gibi görülebilir. Halbuki adam survivor’i diyor hayatta kalıyor. Peki gençler nasıl bir yol izlemeli? Şimdi burada evet gençler bizim elbette göz bebeğimiz ama yani yaşımız ne olursa olsun. Bunun bir süreci var hocam. Mesela dervi tapınağından beri bütün kutsal mekanların kapısında vardır gizli örgütler, cemaatlerin falan. Kendini bil. Şimdi orada bambaşka ego ile ilgili bir şey. Yatırımda da bu kendini bilin bir anlamı var aslında bakarsan. Çünkü bazen gelirler derler misin? En iyi yatırım aracı ne abi? Ya kardeşim sen kaç lira kaybettikten sonra camı açıp bağırıyorsun ben bunu bilmiyorum ki. Dolayısıyla seni bilmem lazım. Benden önemlisi senin kendini bilmen lazım. Yani bu kadar risk alabilirim, bu kadar biriktirebilirim yaşım şufa. O zaman aşama bir kendini bil. Hocam bu çok sakat yalnız. Niye abi? Abi herkes daha fazlasını ister. Herkes kendini böyle bir koyup 10 almak ister herkes. İnsan doğasında var bu. Kendinden bahsediyor bu. Kendini bil diyorum abi. Yani kendini bil. Ayakların yere basın, boyun bozun. 300 lira ile girdik bu işe. Tesleği ne zaman alacağız gibi bir noktaya gelmesin bu işe. Yani 300 liraya girdikten tesle olmayacak. Peki Doğuzhan kendini biliyor musun çocuğum? Evet son zamanlarda bilmeye başladım kendimi. Ne oluyor? Ne biliyorsun? Akıllanmaz bir eşek oldum düşünüyorum. Ekonomik konular. Süper abi.
Adam diyor ki burada sıkıntı var. Benim hayalim bir elektrikli bisikletti. Fakat bu yöntemde olmaz. O zaman benim şunu şunu yapmam lazım. Bunu yapmam lazım. Bu böyle olmaz. Dediği gibi Mustafa’nın başka iş bakıyorum. Gelirim o konuda yanlış oldu. Giderlerimi kısıyorum falan filan. Biri abi kendini bilcek konuyu netleştireceksin. Sonra diyeceksin ki kendini bildim. Burada kendini bilmekle şeyi kastediyorsun herhalde. Ben neyi seviyorum, harcama şekillerim ne filan. Onları diyorsun. Giderimle. Giderimle maksimum ne biriktirebilirim ki? Demin ki örnek. Yani 3000 liram var.
O zaman 3000 biriktiğin söz konusu değil demek ki burada zaten. Peki şeyin hesabı var mı? 3000 lira alan bir adam ya da kadın kaç para biriktirebilir? Yok onu diyemeyiz çünkü köşeye at ve sonra harca diyoruz ama şu sorunumuz da var aslında. Hangi şehirde yaşadığına göre o köşeye atacağın bölüm değişiyor. Ne? İstanbul. İstanbul’u konuşuyor. Elbette yani yüzde olarak bunu bir rakama indirmek istemem. Ama şunu söyleyebilirim. Yani kendini bildi. Evet maksimum ne yapabilirim? Bu arada şu da var ya mesela gençlikte kendimizi kandırdığımız şeyler var. Bir daha mı geleceğiz dünyaya? Gençlik bir defa yaşanır.
Sonra ileride biriktiririm filan. Aslında biz bu finansal matematik olarak bugün köşeye atacağın 300 lirayla 8 yıl sonra köşeye atacağın 300 lira aynı değil abi. Bugün atacağın 300 lira 8 yıl sonra bayağı para ediyor. Mesela ben burada arkadaşlara bir öneride bulunayım. Finansal matematik bunu Excel’de yapabilirler. Excel bilen bir sürü genç arkadaşım var. Ben her gün 3 yaşımdan beri karamel macchiato içmeden kendime gelemiyorum diyen arkadaşlar şu anda her gün 1 adet karamel macchiato parasını günlük olarak köşeye koysalar. Yüzde 19 yıllık faizi de bileşik faizlerini hesaplasalar.
Artık onunla bir yapıversin arkadaşlarım. 30 yılın sonunda ortaya çıkar rakam araba parası filan. O kadar ediyor mu hakikaten? Yeşil doğu gördün mü karamel macchiato içeceğine her sabah. Efendi gibi geleceğin abiciğim demleme çay hatta. Hocam yalnız doğu karamel macchiato da içmiyor. Buradaki kahveleri tüketiyorlar o yüzden. Tamam akıllıca doğu çok doğru yolda kardeşim. Burada içeceksin. İlker Cenkli gidin gelecekteki arabalarını yok ediyorlar hocam o daha iyi oluyor. İlker Cenkli kendisi düşünsün abi onu da mı biz düşeceğiz ya. Patron adam yani.
Ya bir dakika yalnız ben şimdi bir şeye fark ettim. Benim 5 çalışanım var. Bunlar her gün karamel macchiato içse ben batıyorum o zaman hocam. Ne yapacağım ya? Hocam sana da ayrı bir program yapalım. Şu anda biz İlker’i kurtarmak çabasındayız. Patronlara özel yayın yapacağız ya. İlker o kadar konuyu bilmiyor ki 6 ay önce battı. Hâlâ şu anda. Peki ya bu bu arada bu örneği Çağlayan da vermişti ortak arkadaşımız. Demek ki eğitimciler bunu yani bu bir şey herhalde.
Abi aslında bileşik faiz meselesi yani çok ufak görünen rakamlarda küçük rakam etkisi diye bir kavram var. Darvusla finansladığı mesela ufak bir rakamı önemsiz adlediyorsun. Halbuki hani kahveyi günlük olarak koyup da 365 kez taklattırdığında faizden çünkü her gün devam edecek. Ve bunu 20 yıl 30 yıl yaptığımda bir şey yapıyor. Sonra başka bir konu mesela örnek veriyorum aktarmalı gittim sonra kısa mesafe vardı dolmuşa bindim. Hani binmesem onu yürüsem dediğin şey abi ne yürüyeceğiz dediğin şeyi işte 5 lirayı falan koysan korkunç rakamlar ediyor.
Onun için mesela bu tip birikimlerde hep şey söylerler ne kadar erken başlasan o kadar iyidir muhabbeti o. Hocam harika bir noktaya geldiniz hemen şimdi bunu test ediyoruz. Bileşik faiz nedir doğu? Normal faizi bile bilmezken bileşik faiz. Arkadaş bileşik faizi bilmiyor bu konuda söylemek istediğiniz bir şey var mı? Olmaz mı? Yani giriş kalemi neydi abiciğim kendini bil. Arkadaş bilmiyor o zaman öbür aşamaya geçiyoruz. Abi yatırım ürünlerini de bilmen lazım. Şimdi biz neden bahsettik kardeş bunu yap köşeye 300 lira at. Attım hocam ne yapacağım? Sen en iyisi şunu al. Bunu ben söylemeyeyim ya doğasını da bilsin. Mevduat ne döviz ne altın ne yani altın. Biz altın nedir diye program yaptık izlesin mesela xy varsa kardeşim oradan yani. Oradan baktı sonra bunu alsam gelecek de ne kadar artmış ne yapmış filan. Şimdi yatırım ürünü bilmek lazım. Şimdi burada ya ben niye bileyim diyen arkadaşlarım olabilir. Haklı olabilirler ama onu bir saklayalım. Diyeceğiz ki yatırım ürünlerini temel olarak bil. Birisi sana ben duydum valla bitcoin almak lazım dediği zaman ne alıyoruz biz aldığımız şeyi niye göremiyoruz filan. Yani el ile tutamıyor mu? Bu kadar bilmen lazım abi temel düzey.
Çünkü eve bir tane bulaşık makinesi alıyorsun abi. 3 kişiye soruyorsun ya. Sizde şu markadan var mı memnun musunuz değil misiniz? Bozuldu mu servesi var mı falan. Bir makine alıyorsun abi 50 kişiye soruyorsun. Ama aynı miktarda parayı 4 bin lirayı işte bir hisse yatıracağın zaman şey diyorsun. O gün Hakan Hoca geldi söylemişte aldım diyorsun. Hakan Hoca sana bulaşık makinesi söylesen 4 kişiye daha soruyorsun abi. Hisseyi niye alıyorsun ya 4 kişiye daha sorsana. Dolayısıyla ürünü bil. Sonra bunun bir aşaması daha var. O da aslında finansal piyasaların nasıl çalıştığını ya da bu piyasaları nasıl tamir edebileceğini de bil.
Doğru sen biliyor musun finansal piyasaları nasıl çalıştığını? Geçenlerde bir reklam görmüştüm. Netflix’e ortak ol gibi bir ilan görmüştüm. Onunla ilgili mi yani? Netflix piyasaya mı açılıyor? Hisse alabiliyorsun Netflix’ten. Hisseleri işlem görüyor. Amerika piyasasında evet. Şimdi bak abi güzel sordun. Hani biliyor mu tam bilmiyor fark etmez. Kendini bil. Yatırım ürünlerini bil. Üçüncü aşama neydi? Piyasaları ve nasıl işlediğini bil. Hocam ne bileceğiz ya mesela ben ilk yardıma az bir şey biliyorum da tıp bilmiyorum. Bilmem ne gerek var. Herkesin bilsin. O zaman diyorum ki harikasın tabii ki bilme edilsin. O zaman sor. O zaman profesyonel destek al abi. Bilmeyebilirsin destek al. Sen soruyor musun çocuğum hiç? Abi adamın parası yokmuş ki. Sormuyor. Sormaya gerekli duymuyor. Sormuyor herif. Abi parası olunca soracak. Ya benim oğlumu ne ezdiniz ya. Adam ne yapsın onu konuşalım. Allah Allah o yok bu yok. Hayır hocam şimdi önce durumu tespit ediyoruz. Tamam Doğuyu biliyoruz. Ben işte onun şirkete gelip 100 liram var ne yapayım dediğini görmedim hocam. Öyle mi yapsın yani? Hocam 100 lirası yok. O da öyle bir şey. Şimdi kendini bil konusunda Doğuya yardımcı olamayız. Doğu kendisini bilecek. Zaten bir olmayınca bence izlemeye gerek yok program değil mi? Doğu sen biraz kenara abi devam edelim. Gerçekten en zor kısmı bir. Çünkü orada herkes kendiyle baş başa. Aynen öyle. Yani orada o kendini bil bölümü gerçekten kritik. Öbür türlü abi şeyin peşindeyiz. Ben görüyorum internette. Bilen çolara bakanlar, analiz yapanlar, yorum yapanlar, blog takip edenler. Abi okudun adam sana anlattı. Dedi ki Netflix hisselere gidecek dedi. Burada ne çıkaracaksın abi? Bir bunu nereden alacaksın? Nasıl alacağız? 10 liralık alınabiliyor mu? Ya da ne olursa Netflix hisseleri artar. Bütün para Netflix’e koysan ve %30 düşse sana ne oluyor? Üzülecek misin? Yandım anam diyecek misin? Evet abi. Onun için bu kaleme doğru söylüyorsun. Aşırma bir kendini bil. Ondan sonra da ürünleri bil. Az bir şey bil. Ya çok az biliyorum. Okey o zaman profesyonel destek al. Niye? Koskoca kurumlar var abi. Akbank gibi. Git oradan sor. Evet bugünkü programımızın sponsorundan bahsetmemiz lazım. Akbank. Bu konulara el atmış ve demiş ki hocam.
Gençlik akademisi kuruyorum. Kendi geliştirmek isteyen üniversite öğrencilerine açık olmak suretiyle farklı proje ve uygulamalar varmış. Eğitim veriyorlar aslında. Üniversiteden isteyen arkadaşlar bunlara katılıyor. Sizin dediğiniz meseleleri ve genel olarak yatırım konseptlerini işte. Finansal piyasaları. Kendini bilmeyi öğrenecekleri bir atmosfer yaratmışlar. Sonunda da sertifika veriyorlarmış hocam. Sertifikada bir yatırım sayılır mı? Elbette sayılır hocam. Sonuçta ne yapıyoruz? Bir CV yaratmaya çalışıyoruz. Bunun için de şunu biliyorum, bunu biliyorum. Biliyor musun, bilmiyor musun? Biliyor.
Yani birisi sana bunu sertifaya diyor ve yazıyor. Kıymetli. Çünkü şöyle düşünüyorum. Şimdi kendini geliştirmek isteyen gençler diyor. Abi zaten gençler diyor ki bizim kadro, kendimizi yetiştirmeye çalışmıyoruz. Bu gençlere odaklanmak doğru karar zaten. Yalnız ben çalışıyorum. Abi bu adam hakikaten her şeyi biliyor. Sıkıntı var yani. Ben de başvuracağım. Acaba beni alıyorlar mı? Abi genç gösteriyorsun bence sıkıntı olmuyor. Şöyle herkes alınıyor gerçekten. Öyle mi? Böyle bir filtrasyon yok. Ama bir de uzmanlıkla alakalı kısımlarda evet birtakım şartlar aranıyor. Bu herkes açık. Yani sadece kendilerine bir eleman arayışı için yapılmış bir şey değil. Ama tabii ki yine seçiyorlar kendi beğendiklerini farklı kademelerde, stajyerlik ve üstünde istihdam ediyor oluyorlar. Şu alanlarda eğitim veriliyormuş. Yapay zeka, sibel güvenlik, ileri düzey, analitik, tasarım odaklı düşünme gibi etkinlikler. Dijital merkezi olmak üzere çok fazla alanda eğitim var. Ama bunlar hep bahsettikleri üzere yeni teknolojiler, geleceğin işleri vesaire yatırım yapacak eğitimler.
Bu eğitimlerle ilgilenen arkadaşlar kariyer.akbank web sitesine gidip detaylı bilgi edinebilir. Hocam çok kıymetli çünkü çok farklı yerden bakabiliriz. Birincisi gençlerle ilgili bir şeyden bahsediyoruz ve ileri teknolojilerden bahsediyorsun. Yani sibel güvenlik diyorsun, AI, yapay zeka diyorsun. Zaten bunu bir önceki jenerasyonun bir noktaya getirmesi çok zor. Bu arkadaşlarımız olacak, bu gençler olacak, dahil olacaklar ve bunun da muhtemelen bir fintech tarafına dahil. Çünkü ülkenin en güçlü kurumlarından bir tanesi diyor ki gelin eksikler varsa tamamlayalım. Hocam fintech nedir yalnız?
Finans teknolojisi. Ben de Finlandiya teknoloji diye. Ya finans teknoloji tarafına da adaptasyonu mutlaka olacak ve burada güzel bir akademide. Hemen her konuda dediğin gibi saydığımız her konuda muhtemelen. Şimdiden 28 bin genci ulaşmışlar bile. Başarılar diliyoruz. Peki hocam kaldığımız yerden devam edelim. İki tane kendini bil dediniz, yatırım ürünlerini bil, piyasaları bil. Süper şimdi bunları bildik mi güzel. İşlem tamam mı? Hayır. Çünkü burada eksiğin varsa profesyonel destek al dedik o da tamam. Sonra iki tane kavram var. Diğerlerin arasına saymadığım iki kavram var bilinmesi gereken çok kıymetli iki kavram. Bir tanesi risk. Risk nedir demeden ben. Dünyayı ele geçirme oyundur hocam. Çok güzel oyundur ha değil mi? Süper oyun. Ben yıllarca oynadım abi onu. Gizli hedef kısmından başladım ben. Vay vay. Peki risk hakikaten önemli kelime. Çünkü risk tabi abi risk kaybetme ihtimali falan gibi laflar geçiyor ama risk aslında bilimsel bir konu. Orada mesela bir oynaklık volatilite beklentiden sapma kavramı var. Bunu bilmek lazım çünkü öbür türlü şöyle bir durum oluyor.
Ben diyorum ki bakın borsa aslında iyi bir yatırım aracı olabilir. Hocam borsa kumar ya. Sen ne yapıyorsun? Ben Ethereum alıyorum. Çok mantıklı. Niye Ethereum’ın daha az riskli olduğunu düşünüyorsun? Artıyor. Süper. Anlatabildim mi? Hayır risk kavramı önemli abi risk ve getiri arasındaki ilişki önemli. Çok artıyor çünkü çok riskli. Anlatabiliyor muyum? Yani riskin ne olduğunu biliyor musun? Bir bu önemli kavram. İki portföyün ne olduğunu bilmen lazım. Portföy diye bir şey var. Sepet yahu sepet. Sepet yapacaksın. Onun için bir riski bileceksin. İki bütün içinde bir risk var da acayip tiye aldım deyip paranı tek bir şeye yatırmayacaksın.
Bu ikisi önemli. Ne kadar risk aldığını biliyorsun ve paranı kesinlikle birden fazla yatırım aracına yatırıyorsun. Burası da bizim önemli aşamamız. Bütün bunları şöyle dinliyorum. Perşembe günü en azı koşusunda Karaca veya Ganyan mı oynayayım yoksa iki diye mi yatırayım parayı? Süper abi. Ya benim bu konuda itirazlarım var hocam. İtirazlarımı dile getirebilir miyim? Ben riski çok severim. Tamam. Ve şunu düşünüyorum gerçekten ciddi soru bu arada. Gençler için özellikle şimdi doğunun durumuna ele al ama doğuyu örnek olarak söylüyoruz tabii. Ahmet’in Mehmet’in durumunu veya Ayşe’nin durumuna ele al.
Asgari ücret veya civarında maaş alıyorsun diyelim ki ayda 100 lira biriktiriyorsun. Bu hocam yılda bildiğiniz gibi benden daha iyi bildiğiniz gibi 1200 lira ama bileşik faizle kaç eder? 1300 diyelim. 1300 o kadar az mı eder? Daha da az. Evet evet o kadar eder 1300 diyelim. 1300 liralık bir şey var. Şimdi şunu biliyoruz 10 yıl boyunca bunu yapsa bile 20 yaşında diyelim ki 30 yaşına geldiğinde 13000 lirası olacak. Bileşik faizle 16-17 bin belki herhalde. Şimdi hocam 16000 lirayla hiçbir şey olmayacağını biliyoruz.
Dolayısıyla bu arkadaş riskini arttırmalı mı? Riskini arttırmalı ama ben risk almamak lazım demedim zaten madde veri döndük kendini bil. Yani kardeş bak bunu çok kazanmanın yolu bu. Kazanmazsan İlker hocanın söylediği gibi bu kadar paran olacak risk alıp Ethereum alırsan 50 bin liranın olabilir ya da paran duman olabilir diyeceğiz. Peki esas soru şimdi geliyor. Bu adamcağız veya bu kadıncağız 16 bin lira biriktirdi 10 yıl sonra bu arada 30 yaşına geldi. Ve bir hayali vardı elektrikli bisiklet almak istiyordu. Bunu 5 yıl önce alsa daha iyi etmez miydi hocam?
Hocam çok iyi ederdi de. Onun için rulette kırmızıya basması lazım değil mi 5 sene biriktirdikten sonra? Abi öyle bir şey ki orada bir problem var problemi finansla çözmeye çalışıyoruz. O çözemeyecek bir problem yani. Bu arada bu adamın gelirin arttığını varsayıyoruz. Bir süre sonra herhalde 100 lira değil 120 lira biriktirmeye başladığını varsayıyoruz değil mi? Gelir artıyorsa birikimi de artacak. Hep 100 lira kalmayacak birikim. Faizler değişecek vesaire vesaire ve biz buna 40 yaşında değil de dediğin gibi 20 yaşında başlarsak daha çok parası olacağını biliyoruz. Bunun başka yolu yok abi yani sen kesinliğe para biriktireceksin.
Risk almaya da itirazım yok. Genç yaşta daha çok risk almak kulağa hoş geldiği gibi sistemik olarak da doğru. Daha genç yaşta daha çok risk almalısın. Ama yine de bunun bir sistem olduğunu atlamamak lazım. Yani kendini bildin, piyasayı bildin, para biriktiriyorsun. Riskin ne olduğunu biliyorsun. Okey biliyorsan ne yapıyorsan yap. Risk nedir Doğum? Az önce sizin verdiğiniz cevabı vermeyeceğim. Çünkü daha olgun bir insansın bence de. Sen o oyunu biliyor musun? Hayır bilmiyorum ama bence asıl riskli budur. Ay bir oyunu bilmiyor yani.
Ama asıl risk bu patronuna karşı bilmiyor demek ki asıl risk doğusu ya. Cfm olarak hiçbir şey bilmedikleri için bunu da bilmemelerine pek şaşırmadım. Ya acaba örneklem grup olarak Doğu grubundan değil de bir… Batı grubu. Hayır. Batı çalışma grubu. Oho bitmeyecekti program. Beyaz yakılı işe girmiş daha birinci senesinde hafif hafif bir maaş almaya başlamış aslında. Biraz daha… Yani biraz daha iyi maaş alan mı demek istiyorsun? İyi maaş alması gerekmiyor ama düzenli bir işte geleceğe dair umutları olan insanlardan bahsediyorum. Doğudan değil. Umut olmayanlardan değil. Abi dediğin gibi buradaki konu zaten çok düşük gelir grubundayım ve zar zor yaşıyorum grubunun. Köşeye para atıp bundan 20 sene sonra villası olması üzerine bir eğitim de kuramayız. Bir yayın da yapamayız abi. Buradaki mantık gelirinle orantılı bundan x yıl sonra belli miktarda birikimin olmasını istiyoruz. Onun için de bu ilişkiyi kurmak için bir sistemati kurmaya çalışıyoruz. Şimdi risk nedir dedin ya risk aslında beklentiden sapmadır. Sen mesela köşeye borsaya girdiğinde beklentinle yıllık %20 artış.
Şimdi %18 artış da olsa sen tutturamadın aslında. %22 de olsa tutturamadın ama 20 yerine 18 ile 22 mi yoksa 20 yerine eksi 20 ile artı 60 arasında mı tutturamayacaksın? İkinci daha riskli diyoruz. Onun için riskten kastımız bu aslında sen aldığın ürünün ne kadar riskli olduğunu biliyor musun? Biliyorsan okey yani bildiğin şeyi yapıyorsan sıkıntımız yok abi istediğin kadar risk al yani. İlker seviyor Mustafa risk sevmiyor. Farkı belirleyen de o zaten. Evet evet kendini bil ve yapmış. Sen risk sevmiyor musun Mustafa? Akıl dahilinde risk alırım senin gibi değilim. Çılgın bir dönem ya.
Ya ben ama başka bir şey söyleyeceğim. Ben kendine yatırım yapmaya çok inanırım. Ona ne diyorsun? Hiçbir lafım yok. Çok çok çok kıymetli çünkü paranı kaybettin mümkün. Her şeyini kaybettin mümkün. Tekrar ayağa kalkmanın tek yolu sendekiler. Bazen 32 inç monitör almak para biriktirmekten daha yararlı olabilir hocam. Oyun mu oynadığımıza göre değişir ya. Oyun mu oynuyoruz iş mi yapıyoruz ne yapıyoruz abi ona göre değişir tabii. Ya annemin bir lafı vardır. Ne lüzum var. Güzel bir laftır ya ne lüzumu var. Bunu yatırıma uyarladığımız zaman şimdi şey gerçek mi? Samim bir konuşalım.
Ayda 100 lira kenara atarak efendim 30 yıl sonra şu anda çok zengin oldu diye bir şey mümkün değil herhalde değil mi? Ama konuştuğumuz gibi abi ayda 100 lira atıyorsun. Bugünkü gelirinde gelirin artınca daha çok para atıyorsun. Ve sonra paranı bir kısmını riske ediyorsun ve çok kazanmaya çalışıyorsun. Şirkette her çalışana şöyle bir şey diyorum. Bakıyorum parasız oluyorlar bazen ya diyorum yanınızda minimum 100 lira bulunsun. Yani bir 100 lirayı ayırın dursun. Daha yapanı göremedim hocam. Sen bunu büyüklerden duymuştun değil mi? Böyle katlayıp cüzdanın içine, saklarlardır, ehliyetin arkasında. Benim babam yapardı. Ama yani gayet mantıklı bir şey bu çünkü abi bir şey olur. Yani cebinde bir insanın 100 lira olmaması korkunç bir şey. 10 euro hocam. 10 euro evet. 10 euro yani. Evet değil mi? Ama biz euro ile kazanmıyoruz ya. Öyle mi o zaman? Yani şu ilginç değil mi? Herkes yani çoğu insanda bu var. Sonuna kadar harcamak ilginç bir durum değil mi? Neden oluyor o? İlginç bir durum işte zaten bu sıkıntı da burada. Adam aslında o riske dikkate almıyor. Başına bir şey gelme ihtimali kayıtlarda yok yani. Öyle mi? Yine aynı yere geldik.
Ne olabilir ki abi para öbür gün maaşını alacağız ya. Arada iki gün işte yani dam akacak, su patlayacak, elektrik gibi bir şey olacak. Gel. O gün şey olacaksın. Abi düşünemedim falan. Sizi çok kestik bu bölümde ama teori de konuştuklarımızı pratiğe yaklaştırmaya çalışıyorum. Ben de şeye takıldım bu profesyonel destek al kısmına şimdi. Profesyonel destek almak, profesyonel eşittir para değil mi? Yani para karşılığı destek almak. Yo bu şart değil aslında bakarsan. Bugünkü sponsorumuz olan AKBank’ta sen gidip de hesap açtın. Ve orada dedin ki hesap açtıktan sonra ben hisse senede almak istiyorum.
Ne yapmam lazım dediğinde sana ücretsiz olarak bir sürü rapor verecekler. Ya da dövizle ilgili görüşünüz nedir dediğinde oradaki bankacı uzman arkadaşım sana dönecek ve diyecek ki bizim bankamızın görüşü budur diyecek. Bunun için senden bir ücret almayacaklar. Ama okuruma müşterisi olmak ve onların fikrini almaktan bahsediyoruz. Dolayısıyla mutlak surette bunun maliyetli… Hele ki bizim ülkemizde dünya ile kıyaslanmayacak kadar maliyetsiz bir şey. Bizim memlekette bilgi kıymetsiz bir şey olduğu için. Fikir almak bedavadır hocam bizde evet. Ve gerçekten yani o kıymetli birine gidip o soruyu sorabiliyorsun. Ama adam diyor ki ben daha iyi biliyorum diyor.
Niye? Benim sabah akşam akşam internet takip ediyorum diyerek Doce Bank’ı yenebileceğine var sayıyorsun yani bence. Çok mantıklı yani. Emin ol o adam daha makbul biliyor musun? Bir sürü sünnün ezinde. Mustafa sen mesela iki yıldır buradasın bir sürü çalışanımız var. Bunlardan herhangi biri gelip sana param var ne yapayım dedi mi? Demedi. Neden demedi biliyor musun? Paraları olmadığı için değil onu biliyorum. Yani burası o konuda elinden gelenin fazlasını yapmaya çalışan bir kurum. Benim orada daha takıldığım şey insanları donanımlı hale getiriyorsun ve ben de kendi
işimde uzun yıllar bunu yaptım. Sonra bir noktadan sonra onlar gidiyorlar ve sana bir şey kalmıyor ya bu ancak şeyle yapılabilecek bir şey. Balık tutmayı öğretmek diyorsun. Evet. Ama ben diğer konuda ilgimi çekiyor. Sormuyor kimse. Ya bize sorsunlar diye söylemiyorum. Bize sormasalar daha iyi zaten de. Sana da soran mesela sen buraya gelip gidiyorsun. Hiç ben çalışanlardan birinin gelip Hakan Bey ne yapayım dediğini duymadım. Yolda Hakan Hoca’yı çevirip dolar ne olacak diye sorun bundan sonra her gün. Bu benim için çok iyi bir durum tabii bu arada yani. Bana sorulduğu zaman mesela aile içinde de.
Ne olacak şimdi yiyen bizim dolarlar falan sorusu geldiğinde şey diyorum. Kaç param var? Şimdi bu çok sağlam bir soru. Kaç param var diye sorduğu zaman sana zaten acayip param var diyemezsin. Aile ortamında. Olsa bile söyleyeyim. Üç beş bir şey ver. Dayı üç beş bir şeyse harcayıver ya biz yorma falan diyorum ya. Onla çözüm yok değil mi bu arada? Bu kime iyi ben şey zannettim bir milyon dolardan aşağı olanlara cevap vermiyorum diyecek falan zannettim. Dedim onu. Beş yüz bin dolarım vardı Ersin ne yapıyorsun? Beş yüz bin dolarım vardı Ersin yandakiler şey yapıyor. Dayı bizim bir de şey vardı ve üç beş lazımdı falan diyemez abi.
Aile ortamında kimse bunu diyemez ya. Onu sonra şey yapalım ya yemekten sonra bir kahve içelim falan diyip sonra söylerler. Peki ama gerçekten bu konularda dedin ya sormuyor insanlar. Haklısın sormuyor. Bir de bugün şöyle bir nokta da oldu. Gerçekten belki pandemin avantajı denebilir. Benim arkadaşlarım böyle can arkadaşlarım bu piyasanın en iyileri aylardır görüşememişiz ortam kuramamışız filan. Adam abi YouTube’a bedavadan konuşuyor abi. Zaten o bilgiyi alabiliyorsun anlatabildim mi? Öyle bir enteresan bir durum var. Buradaki risk orada konuşulan her şeyin doğru olduğunu kabul etmek ya da onun orada bu böyle olursa böyle dediği şeyi kesin böyle dediği algılamak ve sanki ihtiyaç da yok. Herkese erişebiliyorum gibi bir durum oldu galiba. Bunları çok yakından takip ediyorlarsa bunu da birinecik bir danışmanlık olarak kabul ederim aslında bakarsan. Peki hocam meşhur laf vardır damlaya damlaya göl olur. Bunu bir ekonomist finansçıya soralım hocam damlaya damlaya göl olur mu? Hocam gölün boyutuna göre farklı sonuçlar çıkar. Küçük göl. Küçük gölcük. Gölcük olur bak. Programın başından beri aynı soruyu beş farklı şekilde sordu. Evet evet. Hangi cevabı istiyorsa ne olur ver de devam edelim programın. Buradan bir cacık taba… Evet evet doğrusu hocam bir şey olmaz. Bence arkadaşlar hacasınlar ben sana söyleyeyim. Yani bu köşeye birike birike bir şey olmaz barışıyalım birbirimizi yormayalım. Doğru Mustafa aklıma para biriktirmek o kadar beynimizde kötü yer etmiş bir şey ki en azından bende öyle. Annem hep işte para biriktir para biriktir. Ya aslında her işte olduğu gibi hedefin varsa o zaman biraz daha hızlı geçiyor sanki ya.
Yani atıyorum bisiklet almak için para biriktiriyorsan sanki biraz daha hızlı geçiyor yani biriksin de bisiklet alırım demeye göre. Zaten bu deminki aşamaların sonuncusuna geliyor aslında bakarsan. Yani kendini bil ile başladık ürün bil piyasa bil ondan sonra profesyonel destek al portföy nedir risk nedir biliyor musun biliyorsun. O zaman hedefini koy ben 15 yıl sonra emekli olacağım emekli olduğumda en azından bugün kazandığıma yakın bir şey kazanmalıyım. Ben bugün 3000 lira kazanıyorum emekli olduğumda devlet bana 2000 lira verecek benim de bir yerden 1000 lira yan gelirim olmalı.
O zaman benim köşeye şu kadar aktarmam lazım diye hedefini koydun ondan sonra da harekete geçiyorsun. Peki hocam o zaman hemen deneyin tahtamıza dönü gelelim. Ne anladın çocuğum? Moto kuryelikte daha iyi para var ben sana söyleyeyim. Sanırım fikrim şu 3000 lira maaşım var değil 2700 lira maaşım var deyip ona göre yaşamak daha iyi bir fikir. Ama o aradaki 300 lira da şey olacak eminim mesela Aysun’la doğru. Orada bir 300 lira. Orada uçacak ama gülmüş şartlarında bunun için bilmiyorum. Hocam doğuyla bizim aramızda bir 300 lira vardır hep gelir gider. Aysun’la doğru. Ayni şu 300 lira konu kapasın daha pahalıma. Yaz bir şey söyleme bence bizi izleyen arkadaşlarımız yani şu sonucu aldılar ise gerçekten yeter. Ben bir oy yapmışız bu işi yani bu kadar. Çünkü gerçekten buradaki mesele bu 3000 lira değil 5000 olsa 5000 harcayacak adam. O zaman 5000’den 500 ayırıp 4,5 demesi gerekiyor yoksa bu işin hiç sonu yok. Peki hocam efsane soruyla o zaman kapatalım. Ne yapsın yani bisiklet alsın mı bu çocuk hocam?
Hocam şimdi ben ama doğunun durumunu biliyorum. Burada bisiklet aslında hayatını hem kolaylaştıracak hem bir taraftan da yatırım olacak. Yani bir taraftan da yol masraflarından kurtulacak adam. Yani tümüyle bir lüksten bahsetmiyoruz. Yani bunu alırsam ben zaten örnek veririm dolmuşa binmeyeceğim. İşte günde git gel yapmasam şunu şuradan alsam falan dediğinde o bisiklete vereceği para daha az gibi olacak aslında. Peki bisikletten düşüp bacağını kırdığında 45.000 lira hastane masrafı ne olacak hocam? Düşmeyecek hocam düşmüyoruz. Hocam şimdi harekete geç nasıl olacak diyoruz ya şöyle olacak.
Bundan sonra senin maaşın yattığı anda ilk aşamada şunu yapması demek diyoruz. Maaşın yattığı 3000 lira ben bu 300 lirayı yatırım fonu mudur, biresele meklilik midir, altın mıdır, çeyrek midir, çekmece midir? Çekmece kötü bir fikir bu arada. Orayı attım ve kalan bölümüyle artık harcamalarımı planlıyorum diyecek. Yani harekete geçten kastımız şu. Çizdin kurdun hadi artık başla. Ay başında ilk maaşını aldığında bu paranın 300 lirası bana ay değil deyip onu köşeye koyup hareketlerine başlaman gerekiyor. Nasıl başlayacak? Dediğim gibi yani bence alacak maaşını. Hatta şu an her şey teknolojik abi düşünsene. Maaş dediğimiz şey aslında var olmayan bir şey. Ekranda rakam yani. Bir rakam görüyorsun gördüğün rakamın bir bölümünü oradan alıp bir hesap atacaksın. Kalan bölümüyle hayatına başlayacaksın. Ve bunu yaparken de hangi bankayı kullanıyorsan ki o bankadaki hesabın üzerinden zaten bir yatırım fikri aldın varsaydık ya. Kendini inceledin, bana sordu Doğu filan. Bunun sonucunda onu köşeye attı. O kendisi değerlenmeye başladı. Çünkü umudumuz paranın kendi kendine para kazanması bir yerden sonra. Ya o noktada ben işime veren çok minik bir tiyoda ben vereyim. Benim elim gitmiyor o parayı ayırmaya. Otomatik ödeme diyorum tık tık elimden alıyorlar daha mutlu oluyorum. Kestikli. Karttan kesilip gidiyor ve sen abi almışlar namussuzlar falan. Peki banka şey yapmıyor mu? 300 liram var nasıl yatırayım yapayım dedin de. Sıraaannn demiyor mu? Değil mi? Demiyor. Hiç öyle bir şey yok. Ya bizim ülkemiz bakma sen. Bence çok iyi ya. Yani Avrupa’daki baba ülkelerin bir bölümünde belli rakamın altında hesap açmıyor. Vades hesap açmıyor. Vadeliden yatırıma geçmen için kriter koyuyor.
Dolayısıyla bizim ülkemizde aslında çok iyiyiz biz. Yani çok çok düşük rakamlarla, sıfırdan büyük olan herhangi bir rakamla bankada yatırıp yapabiliyorsun. Bunun bir sürü fırsatı var bankalar ve aracıklımlarda. Demiyor. Yani minicik minicik de olsa o damlaya damlaya göl olsun bizim memlekette bir karşılığı gerçekten var. Peki son aşama nedir dersen o da şu. Hani harekete geçtik tamam ondan sonra da bir kural koymuştun ya. O kurallar uy kardeşim yani kendi koyduğun kurallara uy. Üçüncü ay vazgeçme. Ya biz bunu böyle yaptık ama. iPhone 13 çıkmış.
Yani onu oradan versek üstüne iki aylık versek Mustafa’ya bakarak konuşuyorum. Demeyeceksin abi sen onu başka bir şey için yaptın. iPhone 13 onun dışında yani. Bak bak işte tam bunu konuşalım. Hemen gitti ilk gün aldı. Ben bekliyorum. Neyi bekliyorum? Godoy’u bekliyorum. Biraz zaman geçsin fiyatlar düşsün. Hocam dolar dokuz oldu bugün düşeceğini sanmıyorum fiyatların. Başka bir şey düşünüyorum. Bir de evet ekonomide böyle bir şey var değil mi? Fiyatların yukarı gideceğine olan inanç dolayısıyla da alıyorum ben mesela o yanlış bir şey. O da onkluyor. Evet bu arada arkadaş Godoy’u bekliyor galiba bekliyorum derken.
Ya bu var zaten mesela enflasyon tanımın içinde de vardır yani. Beklentiler, beklentilerin enflasyon arttırması gibi bir şey var. Beklentilerin kırılması lazım filan der bazen Merkez Bankası. Çünkü hep beraber fiyatlar artıyor diye bekleyince bu sefer mala yatırım yapıyoruz. Yani parada tutuyoruz da alalım onu diyoruz. Abi sen örnek verdin anneden örnek verdin babadan örnek verdik. Aslında eskilerin onlardan önceki jenerasyonun meşhubu lafı vardır. Alınmış alınmıştır oğlum falan derler. Alınmış alınmıştır bu abi yani. Aslında enflasyon o kadar yüksek ki. Hani ütü alacaksın ya şu anda al. Altı ay sonra nasıl artacak?
Bir şey alınacaksa şu anda al abi çok para verdik alınmış alınmıştır. Nasıl ötünü fiyatı artacak? Nasıl iPhone’un içi artacak? Bu arada bir enflasyon bölümü de yapmalıyız. Bu arada bir enflasyon bölümü de yapmalıyız diyor hocam size. Bu arada enflasyon bölümü yapmalıyız. Harekete geç. Harekete geçtikten sonra artık kendi hedeflerin doğrultusunda bunları bağlı kal ve tabii takip et. Çünkü takip et de şuradan kıymetli. Yani biz sana bir şey söyledik paran her ay köşeye at ee onunla şu fonu al dedik. Tabii ki arada bir gözden geçireceksin. Dünya değişiyor.
Mesela son iki yılın hikayesi pandemiyle beraber teknoloji hissedeleri fonu falandı. Ya da pandemi yılının hikayesi altın. Hangi fiyattan altın alsan altın yılı falan dedik. Pandemiden sonraki yıl yani 2021 altın hemen hiç getirmedi osbazında. Yani bir şey öğrendin ve hayatının 25 yılı aynı şeye yatırım yapmayacaksın. Onu tam iki gözden geçireceksin ama mümkünse YouTube kültürüyle değil yine danışarak bilerek. Ama Flu TV ise dinleyebilir herhalde. Flu TV’de biz her şeyi doğru söylüyoruz. Her şeyi çok iyi biliyoruz yani orada bir sıkıntımız zaten yok.
Ben şunu anladım para da aşk gibi sevgi gibi işimiz gibi merak ilgi ihtimam gerektiriyor. Daha fazla para kazanmak için o konuya eğilmemiz vakit harcamamız lazım disiplin olmamız lazım. Kesinlikle öyle ama şunu atlamadık değil mi? Vakit harcayacak vaktim yok bilgim yok o zaman danışmanlık al kardeşim bunlar benim için eş değer. Ama hem vaktin yok hem de ben abi piyasaya yenerim dersen bu gerçekçi bir şey değil. Hatta önce eğitim al. Tabii tabii eğitim al öğren bil biraz biliyorsan danışmanlığa çok iyi biliyorsan kendi yoluna git. Hiç bilmiyorsan yine danışmanlık al.
İyi hocam şimdi yine geliyorum ben arkadan. Ya mesela geriye yönelik baktığında retrospektif olarak baktığında mesela Apple hissesi atıyorum. iPhone’u çıkarmadan önce şuradaydı bakıyorsun 20 kat artmış 100 kat artmış atıyorum. Şu an tam sayılır bilmiyorum ama var böyle şeyler ya. Şimdi retrospektif olarak geriye dönüp buna baktığında ulan diyorsun ne salakmışım yani. 1000 dolarlık alsam bugün 100.000 dolar olacak atıyorum. Bunun adı var. Ne bunun adı?
Buruk tipi fizibildin. Muhteşem ya. Oğlum bugün 100 lirayı koyacaktık. Bak dolar 2 lirayken alacaktık. Biliyorum oğlum. Ama bunu şerit olarak soracağım. Yatırımcı olarak şimdi mesela bugün sözü geçen hisseyi almak ya da ne bileyim dedi ya Netflix. Bugün Netflix almanın çok bir anlamı yok artık herhalde yani şu anlamda söylüyorum. Zaten yapmış yapacağını ya ileriye yönelik çıkarımlarda mı bulunmak gerekiyor ciddi soruyorum. Gerekiyor ama şöyle düşünmek lazım İlker.
Yani senin o anlattığın dönem yani bundan 20 yıl önce Apple çok ucuzken çünkü o gün alemin kralı GE’di. Yani GE var Amerikan Airlines var bir de böyle cep telefonu yapmış kim alacak bunu falan var. O gün o riskli üründü yine aynı yere geldik kendini bil. Dolayısıyla on diyorum yani riskliye oynamak bir genç için daha iyi değil mi? Gencin daha çok risk alması daha doğrudur. Ama yine aynı yerde bütün gençler de aynı risk grubunda değil aslında bakarsan. Mesela biz Davran Islak Finans’ta şunu ben de Türkiye’de kendi çalışmamı da kanıtladım ama dünyada bir sürede kanıtlanmış bir şeydir.
Risk alma iştahı cinsiyetle ilişkilidir mesela. Ha öyle mi? Tabii kesinlikle. Dur tahmin edeyim erkekler daha çok alıyordur. Medeni durumla risk alma iştah arasında ilişki vardır. Bekarlar daha çok alıyordur. Anlatabiliyor muyum? Dolayısıyla genç dediğinde böyle bir yekpare bir şey değil ha. Bir onda risk seveni olacak risk sevmeyeni olacak. O zaman diyeceğiz ki diğer her şey sabitken sizin bizden daha çok risk alıyor olmanızı doğru bulurum. Öyle olmalısınız. Bu risk severim dediğiniz bölümle o günün Apple’ı bugünün kriptosu nesise onu almanızı da makul bulurum.
Ama yaş ilerleyip de emekli olmama 5-6 yıl kala ben paramın yarısıyla öyle bir şey alamam bugün. Almamalıyım. Sana söylüyor yani. Ya benim burada anlamadığım mesela güncel kripto paralar ve onlara yatırım yapmakla alakalı gençler inanılmaz bir heyecan içindeler. Ama aynı kaynaktan besleniyorlar. Yani ben çok iyi grafik okurum diğerlerin tamamı 2-3 tane halka açık data’ya göre karar veriyor. Herkes aynı kaynaktan beslenip aynı tip kararlar aldıktan sonra ee nerede ayrılacak bunlar ki para kazanacaklar?
Şimdi ama bu anlattığı tümü için geçerliydi ama bunu mesela diğer yatırım araçlarıyla kıyaslarsan aslında aynı şeye bakmıyorlar. Gençlerin o baktığı şey yani aynı yöntemlerle örnek veriyorum hisseye de bakabilirlerdi altına da bakabilirlerdi dersen bunlar aynı şey değil. Ama hepsi aynı kriptoya bakıyor ve aynı kriterlere göre bakıyor dediğinde aslında bir bölümü grafik okuyor. Bir bölümün grafik okumuyor. Zaten teknik analiz konuştuğumuz bölümde de bu vardı. Yani herkes tam olarak eksiksiz aynı grafiğe bakarsa kimse para kazanamaz. Biz teknik analizde bazıların grafiğe baktığını bazıların grafiğe bakmadığını varsayıyoruz. Anlatabiliyor musun? Onun içinde bir fark oluyor ve piyasanın temel esprisindeki bir önceki bölümdeki spekülasyon tanımı da buydu aslında bakarsan. Spekülasyon, eşit dağıtılan bilgiler ışığında riskin farklı değerlendirilmesi. Hepimiz de aynı bilgi var ve ben bu kriptonun çok saçma bir şey olduğunu düşünüyorum. Sen geleceğin parası olduğunu düşünüyorsun satıyorum alıyorsun. Onun için de fiyat oluşuyor. Hepimiz geleceğin parası olduğunu düşünsek hiçbirimiz satmayız. Alamayız da öbür üret alamaz yani. Farklı mı diyoruz abi? Yemeye çalıştığım aslında yatırım enstrümanları arasında da gençlere daha cazip gelen ama bilgisinin yüzeyseliliğiyle ama hareket kolaylığıyla bazı enstrümanlar var. Onların da girosu sanki diğerlerine göre daha cazip bu aralar. Şimdi genel olarak altlarda bir sürü yorum da görüyoruz. Benim böyle kripto ilgilerden kötü bir şey söyleyince alttan acara anlamıyorum. Gelsin anlatalım falan diyenler falan var. Şimdi pas geldiği için mecburen söyleyeceğim. Çünkü gençler dediğimiz arkadaşların bir bölümü bilen çoyu eline alsa bir bölümü. Bomba diye karakola teslim eder.
Buradaysa yeni bir coin çıkmış abi gidiyor. Dolayısıyla buna 15, 16, 17, 18 yaşındaki gençlerin eline bir cihaz alıp bir kripto para alması çok kolay. Babası üzerinden hesap açıyor ve alıyor. Babasına gidip baba sen bana borsada hesap açtır orada ben hisse alacağım derse oğlum sen daha yaşın küçük falan der. Tam bunu söylüyor. Daha kolay erişilebilir bir şey bu diğer ciddi piyasalara göre. Onun için bu kadar yoğun talep var. Gençlerin hepsini hani kefiye tabii ki koymadım ama bir bölümü için genç değil aslında.
Ülkenin bir bölümü dünyanın yatırımcılarının bir bölümü aslında bunda hiçbir şey bilmek gerek olmadan sadece bu rakamlara bakıp baba galiba yakalıyorum hissiyatı oluyor. Daha ciddi piyasalara bakıp bana dediğin zaman mesela bana şey yapıyorum. Dolayısıyla insan olup eğitim alıp bankın eğitimlerinden yararlanırsa böyle saçma kararlar vermeyebiliriz. Kesinlikle bak burada kripto ile bağlıyorum. Okey kripto onu da eğitim al kardeşim yani ne aldığını bil ne sattığını bil ürünü bil. Ama hocam bir şey sormadan edemeyeceğim. Ama kripto var ya demedim.
Bilanço gelse bomba zanneder dediniz ya 20 yıl önce Apple alan kişi bilançosuna mı baktı yoksa geleceğe yönelik bir umut mu gördü? Hocam ikisi mutlaka ikisi de vardır yani bundan matematik olarak anlayıp alan da vardır. Öyle kafadan alan da vardır fakat yine bence yani kıyaslamak çok zor. Yani Apple da diyorsun ki bu cep telefonu gelecekte şu olur ileride cep telefonu çok yaygınlaşır. Ben bunları düşünüyorum. Gelecekteki en iyi dizayn da bunlar yapıyor. Onun için bunları alıyorum dediniz. Fakat kriptoların bir bölümünde mesela bitcoin ile ilgili fikriniz ne dediğimde neden bitcoin alıyorsunuz geleceğin parası. Niye? Öyle dediler çünkü. Onun için çok kıyaslanabilir bir şey değil aslında. Daha iyi demedim sadece kıyaslamak çok zor aslında bakarsan onu söylemeye çalışıyorum. Hocamız yatırımdan yana tabi kendisi finansçı olduğu için ben yatırıma tamamen karşıyım harcamaktan yanayım. Mustafa’nın ne olduğunu tam anlayamadık. Mustafa Bey? Akban. Mustafa da gördüğümüz kadarıyla kazanmaktan yana. Evet doğru yubulmuş.
Bu bölümdeki sponsorumuzu Akbank’a teşekkür ediyoruz ve herkesi Akbank’ın Gençlik Akademisi’ne katılmaya davet ediyoruz. Hocam? Bence kaçırmayıp. Görüşmek üzere. Çok teşekkürler hocam görüşmek üzere. Hocam? Hocam? Akbank. Hocam? Akbank.
Akbank.
İlk Yorumu Siz Yapın