Büyüme fiyatlara yansıyor mu? Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu yanıtladı
videosundan fısıltılanmıştır. Videoya ulaşmak için Linki kullanabilirsiniz https://www.youtube.com/watch?v=D4ZAs0XOAps.
Şuradan başlayayım isterseniz. Türkiye’nin büyümesi ilgili beklentiler biraz yavaş yavaş revize edilmeye başlandı. Son olarak galiba FİÇ böyle bir açıklama yaptı. Türkiye de durum ne? Türkiye büyüyecek mi, büyümeyecek mi? Bu büyüme reel mi olacak, reel olmayacak mı? Doğru hesaplayabilecek miyiz büyümeyi ve ne bekliyoruz? Türkiye ekonomisi geçen sene yüzde 11 büyüdü. Bu sene ilk 6 ayda yüzde 7.5 civarı büyümüş görünüyor. Ama hani teknik olarak biz enflasyonu doğru ölçmıyorsak büyümeyi de doğru ölçmıyoruz. Evet öyle bir sorunumuz var ama rakam 11 mi 10 mu 9 mu tartışılabilir ama büyüdü. Çünkü ciddi bir ihracatta artış oldu, dış talepte canlanma oldu. Turizmde bir artış oldu. Turizmde bir artış oldu. Negatif reyal faizin getirdiği enflasyon ortamında tasarruf edeceğime tüketeyim diyenlerin tüketimi oldu. Gelir dağılımından kaynaklanan sorunlarla zaten tüketim gücü yüksek olanların tüketime yönelmesi oldu. Dolayısıyla iç talep ama daha çok dış talep kaynaklı bir büyüme yaşadık. Ama üçüncü çeyreğe ilişkin öncü göstergeler önemli bir yavaşlama olduğunu gösteriyor. Mesela sanayi üretimi. Yani sanayi üretimi rakamına baktığımızda yüzde üçler civarında bir büyümeyi gerilediğimiz gözüküyor. OECD’nin haftalık yayınladığı böyle biraz da artık yapay zekayı falan kullanarak Google hareketlilik haritalarından falan yüzde 2,5-3 lere doğru indiğini görüyoruz. Satın alma yönetişleri endeksi öyle. Yani özetle bu 7,5 lardan 3 civarlarına inmiş gibi gözüküyoruz. Bizim en büyük büyümemizin motoru olan Avrupa, İracat’ta olan Avrupa’daki yavaşlama da hızlanıyor. Yani yılın en sert düşüşüne bu çeyrekte giriyorlar. Geçen yıl yüzde 5 büyüyen Avrupa, gelecek yıl yüzde yarım büyümesi öngörülüyor IMF’in geçen haftaki tahminine göre. Yani çok sert bir düşüş ve biz bunu henüz hissetmedik. Yeni yeni hissediyoruz. Yani gidişat Türkiye ekonomisinde yavaşlamanın daha da hızlanacağı yönünde. Ama bir taraftan da ekonomi politikasında atılan adımlara baktığımızda faiz indirimi, olası KGF yani bu kredi garanti fonunun inen faizle beraber kredileri destekleme amacı, ücretlerde olacak iyileşmelerin yaratacağı talep ve bence en önemlisi maliye politikası.
OVP’de de gördük, bugün gelen rakamlarda da görüyoruz. Türkiye’de maliye politikası ben biraz bazuka etkisi de diyorum ciddi biçimde seçime kadar büyümede önemli bir rol oynayacak ve… Yalnız zamanla çıktı aslında saldırı ucunu gibi görünüyor. Evet yani sıfıra, bire doğru giden büyüme tekrar dörde beşe doğru döndürülme çabası olacak.
Bu kısmen olacak, ne boyutta olacağında dünyadaki gelişmeler ve bizdeki gidişat dinamikler bilecek ama büyümeyi yukarı çeviren bir dinamik en azından ilk altı ayda görüyoruz şu anda. Yani gelecek yılın ilk yarısı ve ikinci yarısı çok farklı olacak bence ama ilk yarıda büyüme… İlk yarıda büyüme olacak yani seçime kadar Türkiye büyümeyi devam ettirebilir. Politika çerçevesi öyle geliyor görünüyor şu an. Sonrası?
Sonrası bir kere para politikasının ne olacağı ile çok alakalı yani benim gördüğüm bir iktisatçı olarak para politikasının sürdürülmesi çok zor. Tam onu soracaktım. Bu sürdü demin para politikası. Değil yani dünyada böyle bir para politikasıyla enflasyonla mücadele örneği yok ve enflasyon zamana yayılarak da çok zarar veren bir unsur ekonomiyi her anlamda. Yani uzun süren enflasyonlar.
Uzun süren enflasyonlar. Yani anında görmüyorsunuz onu görüyorsunuz ama işte alım gücümüz düşüyor, refahımız kayboluyor ama orta ve uzun vadede büyümenizi, istihdamınızı, sosyal dengenizi… Ahlakınızı. Ahlakınızı, kayıt dışılığın her şeyi etkiliyor. Dolayısıyla çok sürdürülmesi pek mümkün olmayan bir politika ve bunun reçetesinin en önemli ilacı da para politikası. Aslında.
Ne zaman olur bilmiyorum. Seçim sonucu ne olur ama mevcut hükümet de olsa başka bir hükümet de gelse bence sürdürülemez olan bir şeyi sürdüremez ve bir şekilde burada bir dönüş olur. Ama tek başına o da yeterli olmayacak enflasyonla mücadele. Mutlaka bir başarısı olacak. Ama çok kapsamlı bir dezenflasyon programına, bir yapısal dönüşüme sadece ekonomik değil ekonomi dışı birçok unsura da ihtiyacımız var.
Çünkü bizim ikinci yarın hikayesi farklı olacak. Türkiye 70’li yıllardan sonra, özellikle 80’li yıllar ortasına itibaren hep şeyle enflasyonla büyümek diye bir ilaç vardı. Enflasyonumuz var ama bu enflasyon bizim büyümemizi sağlıyor.
İşte bu aslında emekçilerin üzerinden alınan bir paranın, kazanılan bir paranın sermaye birikimine ve yatınıma dönmesini sağlıyor. Enflasyonla büyüme diye bir şey vardır dendi. Var mıdır yok mudur böyle bir şey? Bu bir daha denilebilir mi? Yoktur. Çünkü ben bir iktisatçı olarak yani orta ve uzun vadeli bakmaya çalışıyorum.
Enflasyonun baktığımızda hani o yüksek enflasyon Türkiye’yi A noktasından B noktasına 5 yılda ya da 10 yılda nereye getirdi dediğimizde pek bir yere gitmediğini görüyoruz. Kısa vadede büyütür. Öne alınan talep olur, kamu çok harcar. Bugün olduğu gibi. Bugün olduğu gibi. Büyüme olur ama siz mesela o 20 yılda genelde büyürsünüz ama 4-5 kere bir daralırsınız 3-5 puan. Ortalamayı pek çok götürür.
Ortalama gelin 3 bin dolardan 4 bin doları çıkar ama sizin muadeli ülkeleriniz 3 binden 9 binden 10 binden çıkmıştır. Dolayısıyla hani kısa vadede evet ama o büyüme değildir. Sürdürülebilir olmayan ya da toplumun refahına hele hele nüfusu artan genç nüfusu olan bir ülkede yansımıyorsa enflasyonla hani büyüme, refah, kalkınma yok. Böyle bir örnek yok. Yani öyle olsa zaten dünya bugün panik halinde enflasyonla mücadele gitmez.
Yani o yüzden öyle bir yöntem yok. Biz bir onu başarabilsek hani enflasyonu düşürmeyiz ki ama düşürme tek hane falan da değil. Yani biz diyoruz ki tek hane. Kabul edebilir akabını. 9 mesela çok yüksek. Şu anda dünya 9 enflasyonla mücadele etmeye çalışıyor. Yani biz hani tek hane diyoruz ya onlar felaket diyorlar 9’a 10’a. Çünkü onlar 1’e 2’ye alışmışlar. 2. Hedefleri 2. Yani bunun bizim bildiğimiz 1.5’un altına giderse deflasyon dediğimiz başka sorunlu bir tarafa götürüyor. 2.5, 3’ün üstüne giden enflasyon ve onun sorunları geliyor. Bu işin ideali 2 civarı. Yani Amerika’nın 2008’de yaşadığı deflasyon gibi. Evet yani Avrupa sonra yaşadığı o eksik yani 1.5’un altı. Dolayısıyla hani biz de dünyanın, Dünya liginde bir ülke olacaksak. Enflasyonun 2’ler civarında olmalı.
Evet yani hemen gitmeyecek ama önce hani şu 5 hedefini bir tuttursak orada da kalmamamız gerekiyor. Neyse dünyanın bu işteki referansı biz de oraya gelmeliyiz yoksa başka bir ligde olacağız. Peki bizim kendimizi ait hissettiğimiz gelişmekte olan ülkeler liginde bu nevi bir enflasyona sahip olan kimler var? Bizim üzerimizde Venezuela var, Arjantin bizim altın. Yok ya 2 enflasyon tutturanlar var mı gelişmekte olan ülkeler arasında? Gelişmekte olan ülkeler arasında mesela Güney Kore falan yaklaşan yani Asya örnekleri. Artık o Güney Kore gelişmekte olan değil değil. Evet ama hani belki artık oraya geçmiş ama Endonezya mı hocam bırak ama şöyle söyleyeyim mi 4’ler 5’ler çok var. Artık mesela Brezilya’sı, Meksika’sı falan 6, 5, 4 falan. Ha 2 evet belki çok az örnek var şu anda aklıma gelen hocam söyledi Endonezya belki ama. Yok 2 değil o da yüksek.
Ama yani müsaadenizle bir şey yani bu son enflasyon dalgasından sonra tekrar 2’lere Amerika’nın Avrupa’nın bile dönmesi kolay olmayacak. Bir de uzun dönemli küresel boyutta küresel ticaretteki son gelişmeler bir ölçüde Çin’den o çok daha ucuz malları satın almak alışkanlığı ciddi bir ölçüde bağımlılık yarattı.
Ama şimdi önümüzdeki dönemde daha yakın ve dostlara üretimi taşımak demek daha maliyetli üretimler olacak. Yani o anlamda biraz daha 3-5 arasına gidecek şu anda görünen bence önümüzdeki 10 yıl için o kadar ikiler kolay. İkiler zor görünüyor. Olabilir o tarz ama hani ben bilmiyorum bana 5’e falan çok mesela Powell çıkıyor diyor ki yani 2 yani oraya gidene kadar yani. Ama belki zaman içinde belki FET de 3 diyecek hedefimiz olabilir. Ama dünya 3 diyorsa bizim de 3. 4 ise 4 ama bu hani 3’ü 5’i geçmeyecek yani. Yani 50 olmayacak. 9 de olmayacak. Olmayacak bence asla yani.
Sonunda 2’ye yine gitmesi için de bir çaba olur ama hani 2 olması 3 olur yani ben çok da fazla gideceğini zannetmiyorum.
İlk Yorumu Siz Yapın