Kuantum bilgisayarı nasıl çalışır? | Teke Tek Bilim
videosundan fısıltılanmıştır. Videoya ulaşmak için Linki kullanabilirsiniz https://www.youtube.com/watch?v=yu46Ldbw2Kc.
Mesela bunun dışında haberleşmenin olağanüstü bir hıza çıkmasını sağlamayacak mı? Yok hayır, burada sadece kriptografik güvenlik sağlıyor. Kuantum’un hiçbir şey hızlı değil. Sadece yani aslında hiçbir şey hızlı değil. Kuantum bilgisayarı normal bilgisayardan hızlı mı çalıyor? Hayır. Kuantum bilgisayarı zaten bir sürü onlarca bilgisayarla beraber çalışıyor. Tek başına bir iş yapamıyor. Ama belli hesabı, sadece belli. Ya bu şeye benziyor. Tarlayı Ferrari ile mi daha hızlı ekersiniz, biçersiniz? Traktör ile mi? Traktördür tabii ki. Kuantum bilgisayarı tam olarak traktör burada.
Yani sadece spesifik bazı problemleri hızlı çözüyor. O da nedir? Çarpanlar ayırma. İşte 21’in çarpanları nedir? 3 ile 7. İşte çok basit bir şey bu ama. 2000 haneli bir rakam olduğu zaman onun çarpanlarını bulmak 100 yıllar sürüyor. Çok iyi bilgisayarlarla bile. Kuantum bilgisayarı onu çok hızlı yapabiliyor. Dolayısıyla o güvenlik açıldı. Ama sadece onu yapıyor ana birey. Shor algoritması, Grover yani 3-5 tane algoritma var. Bir tanesi de Zafer hocamızın algoritması. Bu algoritmalar var. Bu algoritmalar hocam?
Bu şey bir aslında hedef şeydi. Dünyanın en basit kuantum algoritmasını bulmak. Şimdi demin siz yalnız önce ona dönmek isterim. Kendinize bir haksızlık ettiniz. Şey o bilgisayar rastgele hesap yapmaz mı saçma soru dediniz. O saçma soru dediğiniz soruyu tanınmış en büyük fizikçilerden Richard Feynman sormuştu.
Doğuç ilk kuantum algoritmasını bulan kişi Feynman’la bir görüşme yapıyor. Tahtanın önündeler. Şey diyor Doğuç ona bulmuş algoritmasını da. Ya bu bir problemi çözmek için kuantum mekanı kullanılamaz mı diyor. Feynman da kuantum mekanı rastgele sonuçlar verir. Yani nasıl olacak diye ama diyor sonra probleminden bahsetmiyor. Konuşturmuyor ve tahtada Doğuç algoritmasını o da buluyor.
Doğuç da şey diyor benim işte 6 ay falan neyse uğraştığım problemi adam orada tahtada çözüyor. Şimdi maalesef bu algoritma Doğuç’un bulduğu Feynman da tekrardan bulduğu algoritma aslında bir kuantum algoritması değil. Çünkü iki boyutlu bir sistemde çalışabiliyor. Orada da cohenşif teoremi geçerli değil veya beleçsizliği yok. Ama üçte bu başlıyor. Bunu motivasyon da KCBS eşitsizliğinden çıkmıştı. Türkiye’de böyle bir çalışma yapılmış. İnsan heyecanlanıyor.
Bu bağlamsallık özelliği gösteriyor. A, B ile mi C ile mi ölçüle göre değişiyor. Peki neden o zaman burada bir kuantum algoritması yok? O zaman aklıma gelen bir problem vardı. Aslında bunu iç görsel kullanmadan üçümüz de yapabiliriz herhalde. Biz üçümüz bu sandalyelerde altı şekilde oturabiliriz. Ben üçtandan bir tanesini oturabilirim. Ben oturduktan sonra Kadir Hoca’mız geri kalan iki tanesinden bir tanesine, Erkçin’a da bir tane kalıyor zaten. Üç çarpı iki adı buna permutasyon diyoruz. Ama bunu iki çeşit yapabiliriz. Yerimizden kalkarız, sıkıldık diye herkes bu yönde dönerek tekrar oturabilir. Bundan üç tane bir de ters yönde dönerek oturabiliriz. Bundan da üç tane yapabiliriz. Bunlara tek ve çift permutasyonlar diyoruz. Acaba bu soruyu, yani birisi gelse hangi şekilde oturduğumuz tek mi çift mi cevaplayabilir miyiz diye gelip benim oturduğum yere bakarlarsa ve ben bu koltuktaysam diğer arkadaşlarınızı görmezlerse
ben bunu hem tek hem de çifte burada oturduğum bir durum vardır. Ayıdedemeyiz. İkinciye bakmak lazım. Yani en az iki kişinin hangi sandalyeye oturduğuna bakmak lazım. Ama kuantum mekaninde böyle bir üç sevili KCBSD olduğu gibi sistem kullanarak bunu tek defada bulabiliyorsunuz. Bu 2014 ya da 2015’ti sanıyorum algoritma. Daha sonra ona yakın belki onu geçti deneyi yapıldı.
Aslında en basit kuantum algoritması motivasyonuna çıkmış bir şey. Fakat yıllar içerisinde tabii bunları ispatlamak kolay olmuyor. Bunun da klasik olarak takdinin yapılabileceğini gösterebiliyorsunuz. Peki hocam bir şey şimdi aklıma geldi. Yeni çok boş bir sual de olabilir. Ama insan hakta geliyor işte boşta olsa.
Hep ikiliden bahsediyoruz. Öyle öyle. Kuantum ikili bir evrenmidir. En basit iki mi? Doğaldık ikili midir yani? En basit iki olduğu için onu kullandık. Nasıl klasik bilgisayarlarda 01’leri kullanıyorsak kuantum bilgisayarları da doğal olarak onu kullanıyor. Ama üçlü sistem… Bu yazı İsa Tura’dır mesela. Evet. Yazı Tura yan düştü, ters düştü falan. Hepsini yapabilirsiniz.
Hatta bir firma şu an üçlü sistemleri kullanma yolunda kuantum bilgisayarlarında. Ama eğer sorunuz başka türlüyse, hani onu koyalım burada alternatif sayısına biz boyutluyoruz. Yani iki alternatifli sistemleri iki boyutlu, üç alternatifli. Ama iki alternatifli bir sistemde çok sayıda soru sorabilirsiniz. Kuantum mekaniğinde klasikte bir soru sorabilirsiniz. Yazı mı Tura mı diye.
Kuantum da yazı mı Tura mı, işte çift yılda mı basılmış tek yılda mı, Ankara’daki darpane mi, İstanbul’daki darpane mi, sıcak mı, soğuk mu, kokulu mu, kirli mi, temiz mi… Bir sürü… Bir sürü soru. Evet. Sonsuz. Yalnız bir şey söyleyeyim. Ve son sorunun tamamının cevabı, buradaki tam ters ömürtördür.
Evet ama bir şey var, soracağınız soruların sayısı sistemin alternatifleriniz sayısının karesi kadar olursa bu kâfi. Bunun dışındaki sonsuz soruya buradan cevap verebilirsiniz. Yani evet soruların sayısı sonsuz olabilir. Ama diğer bütün sorulara sadece, örneğin ikili sistem için, eğer siz iki kere iki ne olacak, işte dört.
Bu kadar şeyin cevabını biliyorsunuz diğer şeylerin hepsini bundan cinsinden verebilirsiniz. Evet. Sorunuzu belki bir de farklı açıdan ben cevap verebilirim. Aslında cevabı verildi de farklı bir alfabe oluşturma, buradaki alfabe 01, binari çalışılıyor. Ama 6 farklı çeşit deneysel dolanıklık gözlemlendi. Yani farklı çalışmalar var. İşte zaman enerji dolanıklığı, momentum korrelasyonları kullanılıyor. Polarizasyon en yaygın kullanılığını benim de çalıştığım konu.
Bunlardan dört tanesi de aynı anda, bir düzenek de aynı anda gözlemlendi en fazla. Dört farklı çeşit dolanıklık, iki parçacık, dört farklı şekilde dolanık yapıldı. Öyle bir deney mevcut. Peki Akça hocam, bu size güzel grafikler getirmişsiniz. Bu EPR deneyi, Bell testi için opto dizilik, onların bir anıtır mıdır, nedir, ne değildir?
Yani şey, bu getirdiğim görsellerin bir kısmı işte az önce söylenenler, bu işte 1935’teki EPR makalesi. Onu ekranda görebiliyorlar mı bilmiyorum ama. Ve de işte o zaman… Bu bize gösteriyor ama izleyicilerin görmesine gerek yok diye düşünüyorlar. Evet, şey bu gördüğünüz Einstein Podolsky Rosen, o yazdıkları makale bir de tabii… Einstein, O’nun törsüsüne saldırdı diye vermişler.
Evet evet, New York Times’da çıkmış bu. Evet hani, evet Einstein… Einstein Podolsky yüzünden oluyor ve çok kızıyor. Evet evet, Einstein hatta kızmış buna işte hani bu konudaki tartışmaları ben bilim dergilerinde yaparım. Gazetelerde gazete sayfalarında yapmam falan diye de şikayet etmiş ama bir yandan da ama tabii bir güzel bir tarafı da var yani. Demek ki basın o sırada bu konuya ilgi gösteriyormuş. Yani bizim basın da ilgili. İşte öyle onun için güzel.
Buna bak, beni bırakın bugün bütün gazetelerde yani şey ne oldu… Fizik ödülünü niye verildiğini, kime verildiğini falan bir sürü internet sesinde vardı. Hatta bunun ilginç şeyler çekilmiş, güzel hazırlıklar da yapılmıştı yani gördüm ben. Evet ama bu belki şöyle farklı olan bir kısmı bir ödülden sonra değil. Baya hani o sırada ilginç bir tartışmanın içine girmişler.
Bundan bir sonraki şeyde sayfada bu Bell nasıl birisi onun fotoğrafı falan vardı. CERN’deki ofisinde 1980’lerde çekilmiş.
03 numaralı sayfası.
İlk Yorumu Siz Yapın