Bosna Hersek seçimleri bize ne anlatıyor?
videosundan fısıltılanmıştır. Videoya ulaşmak için Linki kullanabilirsiniz https://www.youtube.com/watch?v=EfKMLVqnW4o.
Türkiye’nin dost ve kardeş ülkelerinden biri olarak nitelendirilen Bosna-Hersek’te 2 Ekim Pazar günü belki de 1992-1995 yıllarında yaşanan Kanlı Savaşı’nın ardından en kritik seçimlerden biri yapıldı. Gerek seçim yasası tartışmaları, gerekse Bosna’lı Sırpların ayrılıkçı söylemleri gölgesinde girilen süreç, seçimleri daha da ilgi çekici bir hale getirdi. Bu haftaki içerimizde Bosna-Hersek seçimlerini ve seçimlerin Türkiye için önemini sizler için anlatmaya çalışacağım.
Hazırsanız, gezetenin onunu başlıyor. 1995 yılında imzalanan Dayton Barış Anlaşması, her ne kadar kanlı Bosna Savaşını bitirse de son derece karmaşık bir siyasi sistemi de beraberinde getirdi.
Dayton sonrası Bosna-Hersek özel kapılara sahip iki bölgeye ayrılırken entite olarak nitelendirilen bu bölgelerden biri de kendi içinde 10 ayrı kantona bölündü. Tabii bir de özel statüya sahip Bırçko bölgesi var. Ama oraya şimdilik girmeyeceğiz. İşte Pazar günü yapılan seçimde kantonlar, entiteler ve ulusal düzeydeki parlamentoların yeni üyelerinin yanı sıra, devletin en üst makamı olan Devlet Başkanlığı Konseyi’nin Boşnak, Sırp ve Hırvat üyeleri de halk tarafından seçildi. Konseyin Boşnak ve Hırvat üyeleri Bosna-Hersek Federasyonu entitesinden, Sırp üye ise Sırp Cumhuriyeti entitesinden seçildi. Tüm bunların yanı sıra Sırp entitesinin başkan ve yardımcıları ile ulusal meclisinin yeni dönemdeki üyeleri de Pazar Günkü seçimde belirlendi. İki ekin Pazar günü yapılan seçimlerde tamı tamına 72 siyasi parti, 38 siyasi ittifak ve 17 bağıms aday yarıştı. 3.3 milyon seçmenin bulunduğu bu küçük ülkede tam olarak 7258 aday, 518 koltuk için mücadele etti. Devletin karmaşık siyasi yapısı nedeniyle kantonlarda ayrı, entitelerde ayrı ve ulusal düzeyde ayrı parlamento ve hükümetler olduğundan seçimlere katılan siyasi unsurların sayısı da artıyor. Zira bazı partiler sadece bir seçim bölgesinde seçime girerken çok az sayıda partinin tüm ülke genelinde ve her kademede aday gösterdiğini görüyoruz.
Bu nedenle özellikle Yerel İntelikteki Partiler ve onların yaptığı ittifaklar seçim sonuçlarında doğrudan etki edebiliyor. Mesela, farklı ideolojilere sahip 11 siyasi parti tarafından desteklenen Deniz Beçirov için Devlet Başkanlığı Konseyi’nin boşnak üyeliğine seçilmesinde hiç şüphesiz bu partilerin güçlü oldukları bölgelerde aldığı oylar da önemli bir rol oynadı.
Bağımsız Bosna Ersey’in ilk cumhurbaşkanı ve aynı zamanda bugün de ülkenin en büyük boşnak partisi konumundaki Demokratik Eğlen Partisi’nin kurucu genel başkanı olan merhum Aliye Ezzet Begoviç, ülkedeki boşnak kesimin büyük bir çoğunluğu tarafından hala saygı duyulan ve sevilen bir lider. SDA’nın bugün dahi savaşta boşnak halkına başkomutanlık ve siyasi liderlik yapmış Aliye Hanım Partisi olarak görülmesi de bunun en önemli kanıtı.
Tabii özellikle sol görüşlü boşnaklar arasında Aliye’yi sert bir şekilde eleştirenlerde bulunuyor. Bazı siyasi oluşumlar ise bugün partinin genel başkanı olan Aliye’nin oğlu Bakir Ezzet Begoviç’e saldırmak için babasını kullanıyor. Her seçim öncesinde merhum boşnak lider Aliye hakkında olumlu ya da olumsuz haberlerin çıkması ya da Aliye isminin propaganda malzemesi olarak kullanılması dahi
onun bugün de Bosna Hersek siyasetinde önemli bir role sahip olduğunu gösteriyor. Boşnak siyasetçi ve Aliye Ezzet Begoviç’in oğlu Bakir Ezzet Begoviç, Devlet Başkanlığı Konseyi’nin boşnak üyeliği için girdiği seçimi önemli bir farkla kaybetse de Partisi SDA tüm kademelerde önemli bir sonuç elde etmiş görünüyor. Ezzet Begoviç resmi olmayan ilk sonuçlara göre tek başına 200 bin civarında oy aldı. İrili ufaklı 11 parti tarafından desteklenen rakibi Deniz Becerovic ise 280 bin civarında oy aldı. Seçim kampanyası boyunca da seçim gecesi de 11’e karşı tek başına mücadele ettiğini vurgulayan Ezzet Begoviç, pazar gecesi yaptığı konuşmada aslında partisinin düşte değil çıkışta olduğunu da ifade etti. Ezzet Begoviç’in partisi SDA’nın birçok kantonda, federasyon entresinde ve ulusal mecliste en çok oy alan parti olması da aslında başarılı bir seçim kampanyası yürütüldüğünde ortaya koydu.
SDA’nın sempatizanı olmasına rağmen devlet başkanlığı konseyi noktasında oyunu savaş kahramanlarından biri olan ılımlı hırvat siyaseti, Zelko Komşiş’ten yana kullananlar olsa da bu kesinlikle Baki Ezzet Begoviç’in başarısız olduğu anlamına gelmemektedir. Bosna-Hersek’te sadece 2022 seçimlerinde değil, yakın geçmişteki diğer seçimlerde de katılım oranı genellikle %50’lerde seyretti.
Son 2018 genel seçiminde %54 civarında olan katılım oranı bu kez beklentilerin aksine azaldı. Yapılan kamuoya araştırmaları, sandığa gitmeyen seçmenlerin bir çoğunun değişime inanmadığını gerekçe gösterdiğini ortaya koyuyor. Özellikle savaş sonrasında birçok farklı siyasi figürü ortaya çıkmasına rağmen radikal değişimlerin yaşanmaması,
organize suçların ve yolsuzluğun devam etmesi, ekonominin kötüye gitmesi gibi faktörler görünen o ki seçmenlerin değişime umutlarını da yok etmiş. Bosna-Hersek’in ulusal düzeydeki en üst makamı olan Devlet Başkanlığı Konseyi, Boşnak, Sırp ve Hırvat olmak üzere 3 üyeden oluşuyor. Genel seçimlerde seçilen üyeler dönüşümlü olarak 8 aydırına konseye başkanlık ediyor.
Ülkenin özellikle dış politikasının belirlenmesinde ve uluslararası temsilde önemli bir konuma sahip konseye seçilecek isimler aynı zamanda o milletin de resmi olarak temsilci sayılıyor. İki Ekim’deki seçimde Konseyi’nin Boşnak üyeliğine Sosyal Demokrat Partisi Deniz Beşirov’u seçilirken Hırvat üyeliğini bir dönem daha Jelko Komşic üstlendi. Kendisi de bir dönem Sosyal Demokrat Partisi çatısı altında siyaset yapan Komşic, Boşnakların da sevdiği vatansever bir siyasetçi profili çiziyor.
Konseyin Sırp üyeliğine ise ayrılıkçı söylemleriyle bilinen Miloradovic’in partisi Bağımsız Sosyal Demokratlar Birliği’nden Jelko Svihanovic seçildi. Svihanovic aynı zamanda bugüne kadar konsey üyeliğine seçilen ilk kadın oldu. Öncelikle şunu söylemeliyim ki Bosna Ersek’te yakın gelecekte radikal değişimler beklemek son derece yanlış olacaktır. Zira böylesine karmaşık bir siyasi sisteme sahip ülkede hızlı değişimlerin yaşanması çok rastlanır bir durum değil. Yeni Boşnak üye Deniz Bechirovic her ne kadar batılı ülke ve kurumların da desteklediği bir aday olsa da mevcut sistem gereği elinden pek bir şey gelmeyecektir. Ayrıca her ne kadar ülkenin bağımsızlığı ve bütünlüğü için önemli bir tehdit olarak görülen ve Rusya yalnızlığı olduğu bilinen Dodik artık konseye üye olmasa da aynı ideolojileri savunan Svihanovic’in oradaki varlığı aslında çok fazla bir değişim beklenmemesi gerektiğinde göstergesi. Burada önemli bir nokta şu ki seçimlerden sonra batılı güçler Bechirovic’e bizim sayemizde seçildiğin sözümüzden çıkma mesajı mı verecek yoksa batının işaret ettiği adayı destekledikleri için boşnak seçmenin yanında mı yer alacak. 1990’lardaki Bosna-Hersek sınavında sınıfta kalan batılı güçlerin bugün Müslüman boşnakların yanında yer almasını beklemek de boşuna bir bekleyiş olacaktır. Her fırsatta Bosna-Hersek’in işlemeyen bir devlet olduğunu ve Sırp entresinin Bosna-Hersek’ten ayrılması gerektiğini savunan aşırı Sırp milliyetçisi Milorad Dodik bir önceki dönemde devlet başkanlığı konseyinin Sırp üyesi olarak görev yapıyordu. Dodik bu yılki seçimlerde konsey üyeliği yerine yeniden Sırp entresinin başkanlığına aday olmaya karar verdi.
Kimileri bunu batının baskısından ve yaptırımlarından kurtulmak için yaptığını, kimileri ise Sırp entresinde ipleri daha sıkı elinde toplayacağı ve çok ön planda olmayacağı için yaptığını savunuyor. Dodik’in milliyetçi söylemlerinin gelecek dönemde de devam etmesi beklenirken bu söylemlerin somut adımlara dönüşüp dönüşmeyeceği de merak konusu olacak. Dodik’in partisi Sırp entresinde de ulusal düzeyde de en başarılı Sırp partisi olma özelliğini sürdürürken
Sırp entresi başkanlığında Dodik’in seçimi güçlükle kazanması popüleritesinin düşmeye başladığını da gösterdi. Dodik’in ilerleyen dönemde popüleritesini yeniden yükseltmek için nasıl adımlar atabileceği ise merak konusu. Her ne kadar kesin sonuçlar henüz açıklanmamış olsa da hem kantonlar hem entiteler ve hem de ulusal düzeyde milliyetçi partilerin seçimi önde götürdüğü görülüyor.
10 kantonun 5’inde İze Begovic’in SDA’sı önde görünürken Bosna Hersek Federasyonu’nda da yine SDA ilk sırada. Sırp entresinde ise Dodik’in partisi SNSD açık ara en başarılı parti konumunda. Bosna Hersek’te mevcut seçim sistemi nedeniyle herhangi bir partinin tek başına hükümet kurması mümkün değil. Dolayısıyla partiler arasında pazarlıkların ve müzakerelerin yoğun olacağı bir dönem bizi bekliyor. SDA, SNSD ve Hırvat Demokratik Birliği gibi milliyetçi partiler hiç şüphesiz koalisyon görüşmelerinin vazgeçilmez aktörleri olacaktır. Türkiye, Bosna Herseyi dost ve kardeş ülke olarak görmekte Bosna Hersey’in barış ve istikrarına her zaman önem vermektir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Boşnak Lider Bakir İze Begovic’in yakın dostluğu da bu ilişkileri her zaman sıcak tutmaktadır.
Eylül ayı başında Bosna Herseyi ziyaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bakir İze Begovic’e açıktan destek vermiş, Batı’yı ise Boşnakları bölmekle suçlamıştır. Şimdi, Batı’nın açıktan desteklediği bir adayın, Boşnakların resmi temsilcisi seçilmesi hiç şüphesiz yeni dönemde Bosna Hersek Türkiye ilişkilerini de nasıl seyredeceğine dair meyak uyandırmaktadır. Deniz Beçirov için üyesi olduğu SDP’nin genel başkanı Nermin Nix için kısa bir süre önce Türkiye’de CHP’yi kardeş parti olarak gördüklerini söylemesi, Beçirov için ise seçim kampanyası sırasında Erdoğan’ı kastederek, Bosna Hersey’in yıllardır seçmenin sesini görmezden gelen sultanlara ihtiyacı yok çıkışı yapması vurgulamaya değer açıklamalardır. Ancak, Boşnak ve Türk halkları arasındaki kardeşlik gündelik politikaların çok üzerindedir. Dolayısıyla seçimleri kimin kazandığından bağımsız olarak, Bosna Hersek her zaman Türkiye’nin dış politikasında önemli ve özel bir yara sahip olacaktır.
Bosna Hersek’te Pazar günü yapılan seçimlerin sonuçlarını ve bu sonuçların yakın gelecekte ki olası etkilerini konuştuk.
Bizi izlediğiniz için teşekkür ederiz.
İlk Yorumu Siz Yapın