Mahya Işıkları 28.Gün | Karagöz Çizmek

Mahya Işıkları 28.Gün | Karagöz Çizmek

videosundan fısıltılanmıştır. Videoya ulaşmak için Linki kullanabilirsiniz https://www.youtube.com/watch?v=-dD5vqZGgH4.

Uzun bir şirden birkaç dize okuyarak başlıyorum Mahya Işıkları’na. Çamurlu karanlık sokakta batıya çıkıp karagöze gidiyorum Ramazan gecesi. Önde körüklü kağıt fener.
Belki böyle bir şey olmadı. Belki bir yerlerde okudum, 8 yaşında bir oğlanın karagöze gidişini Ramazan gecesi İstanbul’da dedesinin elinden tutup. Şiir uzun. Şair Nazmi Mehmet. Nazmi Mehmet 8 yaşındayken dedesinin elinden tutup, elde kağıt fener karagöz seyretmeye gittiğini anımsıyor bir şirinde. Gölge oyunu ülkemize ilk kez 1517 yılında gelmiştir. Bu, kabül gören bir görüştür. Yavuz Sultan Silim, Mısır’a sefer düzenliyor ve Mısır’da gölge oyunu ile karşılaşıyor. Padişah Bokyar ve diyor ki, Ne güzel, benim çocuklarım da bunu seyretsin. Ve İstanbul’a geri dönerken Yavuz, beraberinde gölge oyuncuları getirtiyor İstanbul’a. İşte bundan sonra, saray gösterilerinde değil sadece sünnet düğünlerinde, İstanbul kahvehanelerinde gölge oyunu dönemi başlıyor. Osman Gazi, Bursa’da bir cam yaptırırken, iki usta durmadan birbiriyle takışıyor, alay ediyor. İşte Hacat ve Karagöz karakterinin oradan doğduğu da kabül gören bir görüştür. Ve gölge oyunu artık karagöz oynatmak olarak anılıyor. Ramazan gecelerinin olmazsa olmazıdır Hacat ve Karagöz oyunları. Ne yazık ki Hacat ve Karagöz sinemaya yenik düşüyor. Hem de bunu kendi elleriyle hazırlıyorlar. Sinema ortaya çıktıktan sonra Hacat ve Karagöz unutulmaya yüz tutuyor. Bunu kendileri yaptılar. İlk film gösterileri 1897 yılında başladı İstanbul’da. İlk sinema 1908 yılında Pate adıyla kuruluyor. Ama ondan önce filmler vardı. Ama bunlar üç beş dakikalık çok kısa filmlerdi. İyi güzel de bunları seyretmeye kimse gelmez ki.
Bu yüzden 1897 yılında ilk film gösterilerinin önüne Hacivat ve Karagöz oyunu konulmuştu. İnsanlar film seyretmeye değil. Zaten filmin sinemada ne olduğunu kimse bilmiyordu ki. Hacivat ve Karagöz seyretmeye geliyorlardı. Ve böylelikle Hacivat ve Karagöz kendi elleriyle sonunu hazırlamış oldu. 1930’lu yıllara kadar sorun yoktu. Başlıyordu sinemayla Hacivat ve Karagöz. Fakat o yıllarda sesti filmler ortaya çıkınca Hacivat ve Karagöz ne yazık ki dönemini tamamladı. Gerçi Hacivat ve Karagöz’e karikatür destek oldu. Yani Hacivat ve Karagöz’ün yaşaması için, gölge oyunun devam etmesi için, Karagöz’ü ayakta tutmak için bir karikatür kahramanı onun elinden tutmuştur. Amca Bey. 1930’lı yıllarda en çok sevilen karikatür karakteri olan Cemal Nadir’in Amca Bey’i
Hayali Küçük Ali sayesinde figür olarak Hacivat ve Karagöz’e taşınmıştır. Hacivat Karagöz Amca Bey. Bedirahme İyiboğlu, Türkiye’de, ülkemizde resim sanatının pek gelişememesi. Buna rağmen karikatür sanatının önü çıkmasını Hacivat ve Karagöz sevgisine bağlar. Doğrudur. Çünkü karagöz çizgi. Çizgiye alışığız. Zaten karikatür çizmek diye bir tanım yoktu 1900’lü yılların başında. Karikatür çizmek denmezdi. Karagöz çizmek denirdi. Yani karikatür çizenler, karagöz çiziyorum diyorlardı. Ve Hacivat ve Karagöz’ün sonu olan sinema, onun kurtarıcısı olmayı da başaramadı. Nasıl mı? 1939 yılında, İsmail Hakkı Baltacıoğlu,
Hacivat ve Karagöz’ün sinema salonlarında göstermesi gerektiğini savundu Biğri yazısında. Neden sinema salonlarında Hacivat ve Karagöz oynatmıyoruz? Bir yıl sonra 1940 yılında, Ankara’da bir sinema salonunda Hacivat ve Karagöz’ü sahnede görürüz. Ama sinema filmi değil. Gölge oyun olarak. Fakat figürler büyütülmüş. Normalde Hacivat ve Karagöz’ün boyları 25 santim. 1940 yılında Ankara sinema salonundaki gösteri için 80 santim boyunda Hacivat ve Karagözler hazırlanır. Onları hazırlayanlar iki usta ressam, Mahmut Cüda ve Abidin Düno. Hacivat ve Karagöz’ün sonunu sinema getirdi dedik ya, sinema Hacivat ve Karagöz’ü kurtaramadı. Sinema salonundaki o gösteri ne yazık ki pek de başarılı olamadı. Yani devam ettirilemedi. Oysa,
o yıl Ankara’da bir sinema salonunda yapılan Hacivat ve Karagöz oyununa pek çok beyaz perdenin karakteri de konuk olmuştu. Onların figürleri, figüranları hazırlanmıştı. Figür olarak çizilmişlerdi. Şarlo. Şarlo çıktı Hacivat ve Karagöz oyununa. Greta Garbo, dönemin ünlü oyuncusu. Tarzan. Abidin Düno ve Mahmut Cüda’nın çizdiği karakterlerden biri, dönemin ünlü edebiyat eriştirmeni Nurullah Ataç. Mickey Mouse.
Ve o oyunda Hacivat ve Karagöz’ün yanında o yaşasın diye bir fikir daha görüyorduk. Nazım Hikmet. Abidin Düno ve Mahmut Cüda Hacivat ve Karagöz yaşatabilmek için Nazım Hikmet’i de gölge oyunda kazandırmış. Ama ne yazık ki Nazım işleriyle başladık ya, 8 yaşında dedesinin eliyle, elini tutarak, elinde kağıt veren bir elinde dedesi Hacivat ve Karagöz’ü etmeye giden
o çocuk Nazım Hikmet de Hacivat ve Karagöz’ü Sinema’nın elinden kurtaramamıştır. Geldik bir Mahya Işıkları’nda aslında. Yarın yeni bir bölümde buluşmak dileğiyle.
Sürçülisan ettiysek affola.